Z uwagi, że moja kancelaria specjalizuje się w sprawach międzynarodowych, bardo często mam do czynienia z kwestią uznawania obcych orzeczeń w Polsce. Są to wbrew pozorom niełatwe sprawy, zarówno w przypadku orzeczeń wydanych w oparciu o dyrektywy Unii Europejskiej, jak i na podstawie umów międzynarodowych. Szczególnie często opornie idzie uznanie wyroków sądów arbitrażowych Federacji Rosyjskiej. W tym zakresie istnieją liczne nieporozumienia, zarówno po jednej jak i drugiej stronie procesu.
Polscy dłużnicy zazwyczaj nie uczestniczą w tych postępowaniach z uwagi na dodatkowe koszty związane z wynajęciem zagranicznego prawnika, jak i kosztami podróży. Wychodzą nadto z założenia, że w przypadku ewentualnego wyroku niekorzystnego dla nich, strona rosyjska nie będzie mogła go zrealizować w Polsce. Gdy przychodzi z kolei do postępowania sądowego o uznaniu danego orzeczenia w Polsce, starają się podnieść różne kwestie mające na celu uniemożliwienie uznania wyroku w Polsce.
Jednym z częstych zarzutów jest brak zapisu na sąd polubowny. Tymczasem zarzut ten wynika z bezpośredniego rozumiani „sądu arbitrażowego”. Arbitraż w języku polskim i rosyjskim wcale nie oznacza tego samego, choć tak samo brzmi…. Sąd arbitrażowy w Rosji to gospodarczy sąd państwowy , tymczasem w Polsce sąd arbitrażowy to prywatny sąd polubowny (tretiejski). Zatem skoro sąd arbitrażowe w Rosji to sąd państwowy, to nie jest wymagany zapis na ten sąd. Z kolei Rosjanie godzą się często na zapis na sąd arbitrażowy w Polsce, myśląc, że jest to odpowiednik ich państwowego sądu arbitrażowego (sądu gospodarczego).
Podstawowymi źródłami prawa we współpracy polsko – rosyjskiej jest polski kodeks postępowania cywilnego oraz kodeksy postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej i kodeks postępowania w sprawach gospodarczych Federacji Rosyjskiej. Wspólnym uregulowaniem jest umowa między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzona w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz. U. z dnia 24 czerwca 2002 r.).
Źródła prawa międzynarodowego
Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzona w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz. U. z dnia 24 czerwca 2002 r.) reguluje m.in. kwestię uznania wyroków sądów polskich i rosyjskich.
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń określone zostałow Rozdziale siódmym umowy (art. 51 – 55). Prawomocne orzeczenia w sprawach cywilnych o charakterze niemajątkowym, wydane przez sądy jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony bez przeprowadzania specjalnego postępowania o uznanie, jeżeli sądy drugiej Umawiającej się Strony nie wydały wcześniej prawomocnego orzeczenia w tej samej sprawie ani też nie były wyłącznie właściwe na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w umowie – na podstawie prawa wewnętrznego tej Umawiającej się Strony.
Natomiast prawomocne orzeczenia w sprawach rodzinnych o charakterze niemajątkowym wydane przez organy inne niż sądy jednej Umawiającej się Strony podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony na zasadach określonych w artykułach 53-55. Takie orzeczenia mogą być jednak uznane bez przeprowadzania specjalnego postępowania o uznanie, jeżeli jest to dopuszczalne według prawa tej Umawiającej się Strony, na której terytorium ma nastąpić uznanie.
Orzeczenia podlegają uznaniu i wykonaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, jeżeli:
1) według prawa tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie zostało wydane, jest ono prawomocne i wykonalne, a w sprawach o alimenty – również orzeczenie nieprawomocne, o ile jest wykonalne;
2) na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w umowie – na podstawie prawa Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, sprawa nie należy do wyłącznej właściwości organów tej Umawiającej się Strony;
3) strona nie została pozbawiona możności obrony swych praw, a w razie posiadania ograniczonej zdolności procesowej – należytego przedstawicielstwa, a w szczególności strona, która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie;
4) ta sama sprawa między tymi samymi stronami nie została już prawomocnie osądzona przez sąd Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, i jeżeli między tymi samymi stronami nie zostało wcześniej wszczęte postępowanie przed sądem Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane;
5) orzeczenie sądu państwa trzeciego w tej samej sprawie między tymi samymi stronami nie było już uznane i wykonane na terytorium Umawiającej się Strony, gdzie orzeczenie ma być uznane i wykonane;
6) przy wydaniu orzeczenia w sprawie, w której należało zastosować prawo drugiej Umawiającej się Strony, prawo to zostało zastosowane, chyba że zastosowane w sprawie prawo Umawiającej się Strony, której organ orzekał, nie różni się w sposób istotny od prawa drugiej Umawiającej się Strony.
Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia może być złożony bezpośrednio we właściwym sądzie tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, lub też za pośrednictwem sądu, który rozpoznawał sprawę w pierwszej instancji.
Do wniosku należy dołączyć:
1) orzeczenie lub jego uwierzytelniony odpis, wraz ze stwierdzeniem, że orzeczenie jest prawomocne i wykonalne, a w sprawach o alimenty, jeżeli orzeczenie jest nieprawomocne – stwierdzenie, że jest ono wykonalne, jeżeli nie wynika to z samego orzeczenia;
2) dokument stwierdzający, że strona, przeciwko której wydane zostało orzeczenie i która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie, zgodnie z prawem Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie zostało wydane; natomiast w wypadku ograniczonej zdolności procesowej strony – dokument stwierdzający, że strona ta była należycie reprezentowana;
3) uwierzytelnione tłumaczenie wniosku oraz dokumentów wymienionych w punktach 1 i 2 na język tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane.
Źródła prawa krajowego
Polska
Wykonalność orzeczeń sądów państw obcych lub rozstrzygnięć innych organów państw obcych oraz ugód zawartych przed takimi sądami i organami lub przez nie zatwierdzonych reguluje Księga III kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U., 1964r., numer 43 poz. 296) w art. 1145 – Art. 11514.
Stwierdzenie wykonalności następuje na wniosek wierzyciela przez nadanie orzeczeniu sądu państwa obcego klauzuli wykonalności.
Do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy dołączyć:
1) urzędowy odpis orzeczenia;
2) dokument stwierdzający, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że prawomocność orzeczenia wynika z jego treści;
Jeżeli orzeczenie zostało wydane w postępowaniu, w którym pozwany nie wdał się w spór co do istoty sprawy, należy przedstawić dokument stwierdzający, że pismo wszczynające postępowanie zostało mu doręczone.
Ponadto należy złożyć uwierzytelniony przekład na język polski dokumentów wymienionych wyżej. oraz dokument stwierdzający, że orzeczenie jest wykonalne w państwie, z którego pochodzi, chyba że wykonalność wynika z treści orzeczenia lub prawa tego państwa.
O nadaniu klauzuli wykonalności orzeka sąd okręgowy miejsca zamieszkania albo siedziby dłużnika, a w braku takiego sądu – sąd okręgowy, w którego okręgu ma być prowadzona egzekucja.
Federacja Rosyjska
Podobne rozwiązania jak w Polsce, przewidują kodeksy postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej i kodeks postępowania w sprawach gospodarczych Federacji Rosyjskiej.
Postępowanie w sprawie uznawania i wykonywania orzeczeń zagranicznych sądów państwowych i sadów polubownych w sprawach gospodarczych reguluje kodeks postępowania w sprawach gospodarczych Federacji Rosyjskiej z dnia 24 lipca 2002r. w rozdziale 31 (art. 241-2460 i dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 21 czerwca 1988.
Orzeczenia sądów zagranicznych, które podjęto w sporach i innych sprawach wynikających z realizacji działalności gospodarczej i innych działań gospodarczych są uznawane i wykonywane w rosyjskich sądach Federacji na mocy umów międzynarodowych i prawa federalnego Federacji Rosyjskie.
Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia zagranicznego składa się w Sądzie Arbitrażowym Federacji Rosyjskiej w miejscu zamieszkania lub siedziby dłużnika, a jeżeli miejsce zamieszkania dłużnika nie jest znane, według miejsca położenia majątku dłużnika.
Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia zagranicznego winien być złożony na piśmie. Wniosek może być również złożony przez wypełnienie formularza dostępnego na oficjalnej stronie internetowej Sądu Arbitrażowego.
Wniosek musi zawierać:
1) nazwę sądu arbitrażowego, do którego wniosek się kieruje;
2) nazwę i lokalizację sądu zagranicznego;
3) nazwę wnioskodawcy i jego miejsce zamieszkania
4) imię i nazwisko dłużnika, jego miejsce zamieszkania;
5) informację o orzeczeniu sądu zagranicznego;
6) żądanie uznania i wykonania orzeczenia zagranicznego;
7) wykaz załączonych dokumentów.
Do wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia zagranicznego należy dołączyć:
1) uwierzytelniony odpis orzeczenia sądu zagranicznego;
2) zaświadczenie o wykonalności wyroku zagranicznego;
3) dokument poświadczający należyte powiadomienie dłużnika o toczącym się procesie
4) pełnomocnictwo lub inny dokument, należycie poświadczony wraz z dokumentami potwierdzającymi prawidłowość udzielenia pełnomocnictwa;
5) dokument potwierdzający powiadomienie dłużnika o wniesieniu wniosku o uznanie wyroku;
6) należycie uwierzytelnione tłumaczenie w/w dokumentów na język rosyjski;
7) oryginał zagranicznego arbitrażowe lub należycie uwierzytelniony odpis;
.
Dokumenty dołączone do wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia zagranicznego mogą być przedłożone w formie elektronicznej.
Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń sądowych i sądów polubownych o charakterze cywilnym (niegospodarczym) reguluje kodeks postępowania cywilnego z 14 listopada 2002 r. w rozdziale 45 (art. 409-417) oraz dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 21 czerwca 1988r.
Andrzej Philips .
