230 uczestników wzięło udział w pierwszej polskiej edycji Holzbau Forum Polska (HBP) w Warszawie. Formuła łącząca fachowe sesje wykładowe z wystawą praktycznych rozwiązań dla konstrukcji drewnianych od lat doskonale sprawdza się na całym świecie i przyciąga architektów, konstruktorów oraz budowniczych obiektów z drewna. Kluczem do sukcesu jest świetna atmosfera spotkania, sprzyjająca rozmowom i budowaniu relacji biznesowych oraz wysokiej jakości prelekcje wykładowców renomowanych światowych uczelni i doświadczonych ekspertów pokazujących przykłady swoich realizacji.
– W ciągu dwóch dni mieliście Państwo okazję wysłuchać 17 wykładów, co można przyrównać do akademickiego cyklu semestralnego – mówiła dr Małgorzata Wnorowska z firmy Forestor Communication, partnera forum-holzbau w Polsce i organizatora I edycji HBP. – Mogliśmy poczuć się jak studenci najlepszych uczelni, gdy mówił do nas np. prof. Hermann Kaufmann, wykładowca technologii drewna oraz designu na Uniwersytecie Technicznym w Monachium, prof. Hermann Blumer z ETH Zurich czy prof. Andreas Heinzmann z Hochschule Rosenheim.
Prof. Kaufmann z pasją architekta w szczegółach prezentował projektowany przez niego najwyższy budynek drewniany na świecie. 18-piętrowiec, gdy zostanie w lipcu tego roku oddany do użytku, będzie najwyższym budynkiem z drewna na świecie. Obiekt wznoszony jest w Vancouver dla British Columbia University w technologii CLT (cross laminated timber). Jego dach będzie sięgał 53 metrów, a koszt budowy zamknie się w 51,5 miliona dolarów. Aby zrealizować ten projekt, potrzebne było specjalne zezwolenie rządowe, ponieważ prawo kanadyjskie pozwala na budowę budynków drewnianych o wysokości maksymalnie sześciu pięter.
Innowacje z Polski
Jaki jest sens mówić o takich projektach w Polsce, gdzie z drewna buduje się głównie małe domki letniskowe lub – co najwyżej – kilkukondygnacyjne budynki w technologii szkieletowej? Okazuje się, że Polacy również mogą się pochwalić ciekawymi realizacjami, co było przedmiotem „konkursu” dla uczestników Holzbau Forum podczas wieczornego bankietu. W „aukcji” na najwyższy polski budynek z drewna zwyciężyła firma Nordhus, która wybudowała 6-kondygnacyjny obiekt w technologii drewnianego szkieletu. Polscy dostawcy komponentów również mają się czym pochwalić. Firma Andrewex dostarczyła drewno klejone do budowy stacji badawczej na Antarktydzie. W kolejnych dniach Forum była okazja, by przekonać się o wielu innych „obiektach referencyjnych” zdolnych polskich architektów i konstruktorów. Architekt Adam Dudko zaprojektował budynek wzniesiony z kompozytu gliniano-drewnianego, nagrodzony w konkursie Polskiego Stowarzyszenia Budownictwa Ekologicznego.
– Wszystkie materiały zastosowane wewnątrz są otwarte dyfuzyjnie. Płyta gliniana wraz ze stabilizowanym tynkiem glinianym stanowi doskonałe uzupełnienie dla masywnej konstrukcji drewnianej HBE. Zróżnicowane parametry aktywności cieplej drewna i tynku glinianego powodują, iż przegroda zewnętrzna posiada w pewnym stopniu parametr litego surowego drewna, jak i parametr ciężkich tynków glinianych – mówił laureat wspomnianego konkursu.
Architekt Kamil Wiśniewski z GreenCherry Architecture zaprojektował pod Wrocławiem (Tyniec Mały) budynek premium w standardzie pasywnym – piętrowy dom z użytkowym poddaszem dla 4-osobowej rodziny. Zaprojektowano go w technologii drewnianej przy użyciu dźwigarów dwuteowych oraz belek z drewna klejonego, jednak – zgodnie z życzeniem klienta – ocieplone wełną drzewną ściany obłożono płytkami ceglanymi. W ten sposób budynek nie będzie idealnie wpasowany w architekturę otaczających go domów.
– Realizacja jest doskonałym dowodem na to, że na drewno decydują się inwestorzy o wysokiej ekoświadomości, ponieważ prócz doskonałych parametrów energooszczędności zamawiający zdecydowali się także wybudować na swojej posesji… stację do ładowania samochodów elektrycznych – mówił Kamil Wiśniewski.
Budynek powstał w systemie pełnej prefabrykacji w polskiej fabryce domów.
Prefabrykacja
Prefabrykacja stanowi ogromny atut budownictwa drewnianego, gdy mowa o optymalizacji zużycia surowców, logistyki i skracaniu czasu budowy. Nie tylko budynki od podstaw mogą powstawać w fabrykach. Prefabrykacja może obejmować również termomodernizację istniejących już obiektów. Jak? Poprzez prefabrykowane, energooszczędne drewniane systemy fasadowe TES, o którym mówił architekt Frank Lattke. Gotowe elementy systemu fasadowego pozwalają skrócić do minimum czas wykonywania robót budowlanych, które można przeprowadzać nawet w zamieszkałym budynku, zmieniając całkowicie nie tylko wygląd elewacji, jego parametry energooszczędności (w tym przypadku Uw = 0,11 W/m2K), ale nawet właściwości użytkowe. W omawianym przez Franka Lattke modernizowanym budynku istniejące balkony zostały przebudowane na przeszklone zimowe ogrody lub powiększono przylegające do nich pokoje, zapewniając większą powierzchnię użytkową oraz dodatkowe mniejsze balkony. Dzięki temu zapewniono wartość dodaną, a projekt modernizacji zyskał powszechną akceptację.
Na systemie drewnianej prefabrykacji i jego zaletach oparta jest także technologia Cada Casa, o której opowiadał Grzegorz Sperczyński. Pod tą obcobrzmiącą nazwą kryje się system budowy opatentowany przez Polaka – Grzegorza Stelmaszczyka – i oparty na zasadach fizycznych, których wykorzystanie umożliwia automatyczną stabilizację konstrukcji przy jednoczesnym minimalnym zaangażowaniu materiału. Istotą systemu jest konstrukcja siatkowa, geometryczna oraz taki sposób stabilizacji pojedynczego modułu systemu, aby możliwe było zastosowanie aż 95-procentowego wypełnienia ścian zewnętrznych termoizolacją.
– Co istotne, system nie wymaga podparcia ścian podczas budowy, a ponieważ jest technologią platformową, każde piętro stanowi samodzielny element konstrukcji, który ulega samodzielnej stabilizacji po zamknięciu danego piętra stropem. Istotą założeń innowacji było to, aby budowa mogła być wykonywana przez niewykwalifikowaną kadrę na podstawie rysunkowej instrukcji montażu (podobnie jak budowa z klocków znanej marki), co wpływa na koszty całej inwestycji – mówił Grzegorz Sperczyński.
Ponieważ konstrukcja jest otwarta w miejscach łączeń stropów, dachu, w poprzek ścian, a jednocześnie jest stabilna jeszcze przed momentem zamknięcia płytą konstrukcyjną, w wersji uproszczonej, możliwe jest wykonywanie procesów instalacyjnych (CO, wodno-kanalizacyjnych, elektrycznych) jeszcze na etapie zamykania stanu surowego, w ramach korelacji prac. W Polsce coraz więcej firm decyduje się na częściową lub pełną prefabrykację. Jednak prof. Andreas Heinzmann, zachęcając do tego, jednocześnie przestrzega.
– Aby wdrożyć technologię prefabrykacji, należy opracować optymalny proces produkcyjny w zakładzie – mówił na Holzbau Forum Polska. – W przeciwnym razie istnieje niebezpieczeństwo, że robotnicy będą wykonywać swoje prace tak samo, jak miało to miejsce na placu budowy.
Prof. Heinzmann przedstawił różne metody prefabrykacji – stojącej i leżącej, a także różne techniki, w tym m.in. TECTOFIX, łatwe i proste rozwiązanie umożliwiające wdrożenie technologii prefabrykacji stosowane m.in. w zakładzie Bauer Holzbauer czy system Speedwall firmy Hundegger, aż po roboty wielofunkcyjne Weinmann.
Wiara w drewno. Wiara, że nie spłonie
– Brakowało wiary albo zaufania, że w środku miasta może powstać tak wielki budynek z drewna. Zastrzeżenia budziły koszty, ochrona przeciwpożarowa, izolacja przeciwdźwiękowa, brak odpowiednich firm, a w szczególności wytrzymałość. To dziwne, bo Stavanger jest chyba największym „drewnianym miastem” w Europie – mówił o realizowanym obecnie w tym szwajcarskim mieście projekcie budynku banku prof. Herman Blumer, najznamienitszy konstruktor budynków drewnianych na świecie. Profesor, który odręczne rysunki słynnego architekta Shigeru Bana zmienia w rysunki techniczne, idealnie wyliczone, z doskonałym doborem materiałów, w których zawsze dominuje drewno, nawet jeśli… mają to być połączenia zastępujące metalowe śruby.
– W 2012 roku wznieśliśmy siedmiopiętrowy biurowiec Tamedia, w którym nie zastosowano połączeń metalowych – chwali się prof. Blumer.
Realizacja była dowodem na to, że drewno dobrze nadaje się również do budownictwa miejskiego. Ten argument w ustach Hermanna Blumera przekonał Szwajcarów do budowy drewnianej siedziby banku w Stavanger.
Z tematem przepisów przeciwpożarowych i wynikających z nich ograniczeń zmagał się również prof. Hermann Kaufmann, który opowiadał o zaprojektowanym w ramach projektu badawczego „LifeCycle Tower” 8-piętrowego budynku z drewna. Przetestowano w nim np. możliwość wykonania klatki schodowej z drewna.
– Propozycję tę zgłoszono na podstawie intensywnej analizy przepisów przeciwpożarowych, które obecnie zabraniają wykonywania klatek schodowych przy użyciu materiałów palnych. Posiadany atest (wg normy DIN EN 13501) odporności pożarowej REI 90 uzyskany dla hybrydowego stropu z drewnianymi złączami zapewnił zgodność z istotnym wymogiem stawianym przez straż pożarną – mówił prof. Kaufmann.
O tym, że strażacy – wbrew obiegowym opiniom o palności – nie boją się drewna świadczy także inna realizacja prof. Kaufmanna – projekt remizy w Bezau, gdzie nie tylko konstrukcja i elewacja, ale nawet wystrój wnętrza bazuje na drewnie.
– Wśród głównych materiałów stosowanych do wznoszenia konstrukcji (drewno, stal, beton, ceramika, aluminium) drewno jest jedynym palnym. Stąd zapewne biorą się stale pojawiające się na polskim rynku opinie (nawet w gronie inżynierów budownictwa), że drewno nie może mieć odporności ogniowej samo w sobie. Otóż rzeczywistość jest zupełnie inna – zapewniał w swoim wystąpieniu Jakub Przepiórka, przedstawiając testy ogniowe przeprowadzone m.in. na ścianach z drewna klejonego typu CLT czy HBE.
Nowe produkty, nowe metody budowy
Dynamiczne zmiany, jakie następują w zakresie „ulepszania drewna” powodują także konieczność uczenia się nowych metod budowy obiektów w technologii drewnianej. Roland Maderebner z Uniwersytetu w Insbruck (Austria) pokazał to na przykładzie technologii CLT, która zredukowała liczbę łączników w porównaniu z drewnem litym.
– Ale to, że połączeń jest mniej nie znaczy, że są one łatwiejsze w wykonaniu – zaznaczał. – Co więcej, z racji tego, że budynki CLT są coraz większe, wyższe, a ściany i stropy masywniejsze, takim połączeniom stawia się bardzo wysokie wymagania. Dlatego w miejsce śrub samogwintujących coraz częściej na rynku pojawiają się rozmaite łączniki systemowe do CLT, takie jak X-Rad czy Spider, które umożliwiają uzyskanie rozpiętości między słupami od pięciu do nawet siedmiu metrów.
Złącza ciesielskie odgrywają bardzo istotną rolę również w budownictwie szkieletowym, co podkreślał Tomasz Szczesiak z firmy Strong-Tie. Powołując się na wyniki badań portalu oferteo.pl, wskazał, że aż 11% użytkowników jest zainteresowanych budową domu w systemie szkieletowym/kanadyjskim. Rodzi to niebezpieczeństwo, że wykonawcy domów tradycyjnych będą chcieli szybko „przesiąść się” na technologię szkieletową.
– Projektowanie budynków o konstrukcji drewnianej jest dość specyficzne. Uwzględnia obliczenia i zjawiska, których nie uwzględniamy przy projektowaniu budynków tradycyjnych – podkreślał Tomasz Szczesiak, wymieniając cztery specyficzne mechanizmy zniszczenia budynku szkieletowego, które musi rozpatrzyć projektant: utrata sztywności ścian, obrócenie budynku lub jego części, przesunięcie po fundamencie, poderwanie dachu lub całego budynku.
Drewno w przestrzeni miejskiej
Polityka mieszkaniowa jest elementem przypisanym samorządowi i związanym z jego autonomicznością, dlatego promocja budownictwa drewnianego powinna przebiegać głównie na poziomie decydentów lokalnych. Do technologii drewnianych nie trzeba przekonywać Wojciecha Dereszewskiego, wójta gminy Kurzętnik, który na Holzbau Forum Polska przedstawił projekt budownictwa.
– W toku rozmów gminy z prywatnym inwestorem powstała idea domu wzorcowego w ramach budżetu partycypacyjnego firm prywatnych, jako biura sprzedaży i domku pokazowego domów pasywnych w innowacyjnej technologii drewnianej – mówił Wojciech Dereszewski.
W kolejnym etapie ma powstać całe osiedle takich domów na trenie gminy (Szafarnia), jako osiedle rekreacyjne dla nabywców z całej Polski z bliskością lasów i jezior.
Waldemar Motyka, reprezentujący na Holzbau Forum Stowarzyszenie Energooszczędne Domy Gotowe, jest przekonany, że takich inicjatyw w Polsce będzie coraz więcej i będą one pozytywnym świadectwem, że konstrukcje drewniane zaprojektowane oraz zrealizowane zgodnie z opisanymi regułami spełniają coraz bardziej restrykcyjne wymagania współczesnego rynku konsumenckiego oraz przepisów ochrony środowiska.
– W ten sposób uda nam się wyprzeć ze świadomości negatywny wizerunek domów szkieletowych, jaki powstał w opinii publicznej na początku lat 90. – mówił.
Wsparcie władz
Nie ulega wątpliwości, że marginalny udział budownictwa drewnianego w Polsce wynika zarówno z istniejących w Polsce stereotypów na temat drewna, ale także prawa, które komplikuje realizacje architektom, konstruktorom, jak i samym inwestorom.
– Warunki techniczne nie zabraniają wznoszenia budynków drewnianych, ale problem tkwi w warunkach ochrony przeciwpożarowej – mówił Kazimierz Smoliński, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa. – Strażacy bardzo mocno trzymają się dotychczasowych standardów. Będziemy pracować nad tymi standardami, by budownictwo drewniane mogło być w szerszym stopniu realizowane.
Obecność przedstawiciela MIiB była ważnym wydarzeniem dla organizatorów Forum.
– Nie liczyliśmy na to, że ministerstwo nagle ogłosi budownictwo drewniane wiodącą technologią w Polsce, ale zależało nam, by osoby, które stanowią prawo budowlane przyszły na Holzbau Forum i zobaczyły, jak buduje się z drewna na świecie, że „nowe drewno” w postaci CLT, LVL, HBE ukazuje zupełnie nowe oblicze tego surowca budowlanego – mówiła Małgorzata Wnorowska. – Ten cel udało nam się osiągnąć: minister robił dokumentację fotograficzną i był wyraźnie zafascynowany tym, co pokazali inni prelegenci, a potem w przestrzeni wystawienniczej żywo dyskutował z architektami i producentami domów o koniecznych zmianach.
Przestrzeń wystawiennicza jest ważnym elementem edukacyjno-integracyjnym każdej konferencji forum-holzbau na świecie. Także w Polsce udało się stworzyć miejsce dla 25 stoisk, na których w swobodnej atmosferze pokazywano nowe technologie, komponenty do produkcji domów drewnianych czy narzędzia informatyczne dla projektantów.
– Jesteśmy bardzo zadowoleni z udziału w Holzbau Forum Polska – mówił Udo Schramek, właściciel STEICO, który osobiście wziął udział w HBP w Warszawie. – Nie spodziewaliśmy się tak wysokiej frekwencji i tak wielu owocnych rozmów handlowych na naszym stoisku.
– Jesteśmy bardzo zadowoleni z organizacji i prestiżowego charakteru spotkania – mówi Bartosz Wojcieszkiewicz, wystawca z firmy Hasslacher Norica Timber. – Zrobiliśmy ważny krok w promocji budownictwa drewnianego w Polsce.
Wielu wystawców już zgłosiło się do udziału w kolejnej edycji Holzbau Forum Polska, którą organizatorzy przewidują na przełomie zimy i wiosny 2018 roku.
Okręt flagowy konferencji „forum-holzbau” – Międzynarodowe Forum Budownictwa Drewnianego w Garmisch/Partenkirchen w Niemczech – określany jest jako najważniejsza konferencja dotycząca konstrukcji drewnianych w Europie, przyciągająca corocznie ponad 1500 uczestników z całego świata. Innymi, międzynarodowymi kongresami również budzącymi uznanie są: „Forum Bois Construction” organizowane we Francji, „Int. Forum dell’Edilizia w Legnie” we Włoszech oraz „Forum Holz Bau Nordic”, które znane jest również pod nazwą „Skandynawskie spotkania dla budownictwa drewnianego”. Dopełnieniem szerokiego wachlarza wydarzeń „forum-holzbau” są specjalistyczne kongresy takie, jak „prewencja ogniowa oraz akustyczna” czy też „budownictwo energooszczędne”.
.